ΚΘ´ Παύλεια: Ολοκληρώθηκαν οι εργασίες του 29ου Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου

Το μεσημέρι της Τετάρτης, 28ης Ιουνίου, ολοκληρώθηκαν οι εργασίες του 29ου Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου των ΚΘ’ Παυλείων με θέμα: «Ο Απόστολος Παύλος και η κληρονομιά του Ελληνιστικού κόσμου», που διοργάνωσε η Αποστολική Ιερά Μητρόπολη Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας προς τιμήν του ιδρυτού της τοπικής Εκκλησίας, Αποστόλου Παύλου.

Πρόεδρος της πέμπτης συνεδρίας ήταν ο Καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. κ. Ιωάννης Τζιφόπουλος και ομιλητές α) ο Καθηγητής Φιλοσοφικής Σχολής Ε.Κ.Π.Α. κ. Αμφιλόχιος Παπαθωμάς, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα: «Η γλώσσα των παπύρων και ο απόστολος Παύλος» και β) ο Αναπλ. Καθηγητής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών κ. Δημοσθένης Αβραμίδης, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα: «Από τις προσωπογραφίες «Φαγιούμ» στη Βυζαντινή Αγιογραφία».

Κατά την τελευταία, έκτη συνεδρία προήδρευσε ο Αναπλ. Καθηγητής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών κ. Δημοσθένης Αβραμίδης και ομιλήτρια ήταν η Προϊσταμένη της Εφορίας Αρχαιοτήτων Ημαθίας, Δρ. Αρχαιολογίας, κ. Αγγελική Κοτταρίδη, η οποία ανέπτυξε το θέμα: «Ο Αλέξανδρος και η γενιά του: Από το χώμα της Ημαθίας στο Πολυκεντρικό Μουσείο των Αιγών».

Πριν από την ολοκλήρωση της τελευταίας συνεδρίας ο Ομοτ. Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. κ. Χαράλαμπος Ατματζίδης ανακοίνωσε εκ μέρους της Επιστημονικής Επιτροπής των Παυλείων το θέμα του Συνεδρίου των Λ΄  Παυλείων, το οποίο θα είναι «Ο Απόστολος Παύλος και η λατρευτική ζωή» και θα διεξαχθεί τον Ιούνιο του 2024.

Στο τέλος ο Ποιμενάρχης μας, Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας κ. Παντελεήμων, παρουσίασε τα πορίσματα των εισηγήσεων του Συνεδρίου και τον τόμο των πρακτικών του περσινού 28ου Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου των Παυλείων (Ιούνιος 2022). Στη συνέχεια κήρυξε τη λήξη των εργασιών του 29ου Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου των Παυλείων, εκφράζοντας τις θερμές ευχαριστίες του προς όλους τους συμμετέχοντες.

Ακολούθησε ξενάγηση των εκπροσώπων των πρεσβυγενών και νεωτέρων Πατριαρχείων και Αυτοκεφάλων Εκκλησιών, των Σεβασμιωτάτων Μητροπολιτών, των Θεοφιλεστάτων Επισκόπων, των ελλογιμωτάτων καθηγητών και των συνέδρων στο Πολυκεντρικό Μουσείο των Αιγών.

Το 29ο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο των Παυλείων παρουσίασε ο Γενικός Αρχιερατικός Επίτροπος της Ιεράς Μητροπόλεώς μας Αρχιμ. Δημήτριος Μπακλαγής, ενώ τις εργασίες του παρακολούθησαν οι εκπρόσωποι των πρεσβυγενών και νεωτέρων Πατριαρχείων και Αυτοκεφάλων Εκκλησιών, Σεβασμιώτατοι Μητροπολίτες Σμύρνης κ. Βαρθολομαίος (Οικουμενικό Πατριαρχείο), Νουβίας κ. Σάββας (Πατριαρχείο Αλεξανδρείας), Βεροίας (Χαλεπίου) και Αλεξανδρέττας κ. Εφραίμ (Πατριαρχείο Αντιοχείας), Ναζαρέτ κ. Κυριακός (Πατριαρχείο Ιεροσολύμων),  Ναϊσσού κ. Αρσένιος (Πατριαρχείο Σερβίας), ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Τούλτσεας κ. Βησσαρίωνας (Πατριαρχείο Ρουμανίας), οι Σεβασμιώτατοι Μητροπολίτες Στάρα Ζαγόρας κ. Κυπριανός (Πατριαρχείο Βουλγαρίας), Ζουγκδίδι και Τσαΐτσι κ. Γεράσιμος (Πατριαρχείο Γεωργίας) και Μεσσηνίας κ. Χρυσόστομος (Εκκλησία της Ελλάδος), καθώς και ο Γέρων Γεράσιμος Αγιοπαυλίτης που εκπροσωπεί την Ιερά Κοινότητα του Αγίου Όρους.

Τη λήξη του 29ου Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου τίμησαν ακόμη με την παρουσία τους οι Σεβασμιώτατοι Μητροπολίτες Σεβαστείας κ. Σεραφείμ, Ξάνθης και Περιθεωρίου κ. Παντελεήμων, Άρτης κ. Καλλίνικος, Κίτρους, Κατερίνης και Πλαταμώνος κ. Γεώργιος, Τρίκκης, Γαρδικίου και Πύλης κ. Χρυσόστομος, Σισανίου και Σιατίστης κ. Αθανάσιος, Λήμνου και Αγίου Ευστρατίου κ. Ιερόθεος, Πολυανής και Κιλκισίου κ. Βαρθολομαίος και ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Ευμενείας κ. Ειρηναίος, οι οποίοι θα συμμετάσχουν στις λατρευτικές εκδηλώσεις προς τιμήν του Αποστόλου Παύλου και στην τελετή αναγνώσεως της Συνοδικής και Πατριαρχικής Πράξεως του Αγίου Γερασίμου του Υμνογράφου, του Μικραγιαννανίτου.

Κηρύττοντας τη λήξη του 29ου Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου, ο Ποιμενάρχης μας κ. Παντελεήμων, ανακοίνωσε ότι νέος πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής των Παυλείων αναλαμβάνει ο Ομοτ. Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. κ. Χαράλαμπος Ατματζίδης και ανέφερε μεταξύ άλλων: Μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ ὁλοκλη­ρώ­σαμε τό ΚΘ´ Ἐπιστημονικό Συνέ­δριο, τό ὁποῖο ὀργάνωσε ἡ Ἱερά μας Μητρόπολη στό πλαίσιο τῶν φετινῶν Παυλείων, μέ θέμα «Ὁ ἀπόστολος Παῦλος καί ἡ κλη­ρο­νομιά τοῦ ἑλληνιστικοῦ κό­σμου».

Μέ τόν τρόπο αὐτό θελήσαμε νά τιμήσουμε τήν προσφορά τοῦ Μεγά­λου Ἀλεξάνδρου στή διάδοση τοῦ Χριστιανισμοῦ. Διότι μέ τόν ἑλληνικό πολιτισμό, τόν ὁποῖο κλη­ροδότησε ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος στίς χῶρες ἀπό τίς ὁποῖες πέρασε, προσέφερε στόν κόσμο μία μεγά­λης ἀξίας καί σημασίας πολιτι­στι­κή κληρονομιά καί ἄνοιξε τόν δρόμο γιά νά φθάσει μέχρι ἐδῶ, μέχρι τή Μακεδονία καί τήν Ἑλλά­δα, ὁ μέγας ἀπόστολος Παῦλος.

Μέ τόν τρόπο αὐτό ἀνταπέδωσε, θά μπορούσαμε νά ποῦμε, ὁ πρω­το­κορυφαῖος ἀπόστολος τήν προσ­φο­ρά τοῦ Με­γάλου Ἀλεξάνδρου στόν κόσμο μέ μία ἀκόμη μεγαλύ­τερη: μέ τό Εὐαγ­γέλιο τῆς σωτη­ρίας τό ὁποῖο κήρυξε καί τό ὁποῖο καθιστᾶ ὅσους τό πιστεύ­σουν «κλη­ρονόμους μέν Θεοῦ, συγκλη­ρο­­νόμους δέ Χριστοῦ» (Ρωμ. 8.17).

Ἡ πολιτιστική κληρονομιά τοῦ ἑλληνιστικοῦ κόσμου δέν ἐπηρέα­σε μόνο καθοριστικά τήν ἐξέλιξη τῶν λαῶν γιά πολλούς αἰῶνες, ἀλλά ὑπῆρξε καί τό πνευματικό ὑπόστρωμα, τό ὁποῖο ἀξιοποίησε ὁ πρωτοκορυφαῖος ἀπόστολος Παῦ­λος γιά νά μεταφέρει μέ τό κήρυγ­μά του τό μήνυμα τοῦ Εὐαγγελίου, τό ὁποῖο ἄλλαξε τή ροή τῆς ἱστο­ρίας τοῦ κόσμου.

Τήν ἐπίδραση καί τή σχέση τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου καί τῆς ἑλλη­­­νιστικῆς παραδόσεως εἴχαμε τήν εὐκαιρία νά διαπιστώσουμε μέσα ἀπό τίς ἐξαιρετικά ἐμπερι­στατω­μένες εἰσηγήσεις τῶν διακε­κριμένων ὁμι­λητῶν τοῦ Συνεδρίου μας.

Οἱ δύο πρῶτες εἰσηγήσεις μᾶς παρουσίασαν τόν κόσμο τῶν ἰδεῶν, τῶν ἠθικῶν ἀξιῶν καί τῶν φιλο­σο­­φικῶν ἀπόψεων πού ἐπικρα­τοῦ­σαν τήν ἐποχή τοῦ ἀποστόλου Παύλου καί ἰδιαιτέρως τή φιλο­σο­φία τῶν Στωικῶν καί τῶν Ἐπι­κου­ρείων καί τήν ἀπήχηση τῶν ἰδεῶν αὐτῶν στόν ἀπόστολο Παῦ­λο, ὅπως προκύπτει κυρίως ἀπό τούς λόγους του, οἱ ὁποῖοι παρα­δί­δο­νται στίς Πράξεις τῶν Ἀποστό­λων.

Στή συνέχεια, οἱ τρεῖς ἐξαιρετικά διαφωτιστικές εἰσηγήσεις τῆς δεύ­τερης συνεδρίας μᾶς παρουσίασαν τά στοιχεῖα πού συνδιαμόρφωσαν τό πνευματικό περιβάλλον τῆς ἐπο­χῆς τοῦ ἀποστόλου Παύλου.

Τό ἕνα στοιχεῖο εἶναι ἡ διάδοση τῆς μυστηριακῆς λατρείας διαφό­ρων θεοτήτων καί κυρίως τῆς Ἴσι­δος καί τοῦ Σάραπι καί ἡ ἐπίδρασή της στούς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς.

Τό δεύτερο στοιχεῖο εἶναι τά πνευ­­ματικά κινήματα πού ἀνα­πτύσ­­σονται στούς κόλπους τοῦ Ἰου­δαϊσμοῦ, μεταξύ αὐτῶν τά Γνω­στικά κινή­ματα καί ὁ Ραβ­βι­νικός Ἰου­δαϊσμός, ἀλλά καί ὁ ρό­λος φιλο­σόφων καί συγγραφέων, ὅπως ὁ Φίλων ὁ Ἰουδαῖος, ὁ ὁποῖος συνδύ­αζε τή φιλοσοφία μέ στοι­χεῖα τῆς ἀσκητικῆς πρακτικῆς δια­φόρων ὁμάδων, ὅπως τῶν Ἐσσαί­ων, τῶν κοινοβιατῶν τῆς Νεκρᾶς θαλάσσης ἤ τῶν θεραπευτῶν τῆς Κάτω Αἰγύ­πτου, πού θεωρεῖται ὅτι ἐπηρέασαν ἀργότερα τόν χριστια­νικό μοναχισμό.

Τό τρίτο στοιχεῖο εἶναι οἱ ἑλ­λη­νι­στικές ἀνθρωπολογικές ἀντιλή­ψεις, τίς ὁποῖες ὁ ἀπόστολος Παῦ­λος προσεγγίζει μέ ὄχημα τόν ὅρο «εἰκόνα», ὁ ὁποῖος εἶναι γνω­στός ἀπό τή φράση τῆς Γενέσεως «κατ᾽ εἰκόνα καί καθ᾽ ὁμοίωσιν», ἀλλά καί μέ αἰχμή τή διδασκαλία τοῦ ἐσχατολογικοῦ μετασχηματι­σμοῦ τοῦ ἀνθρώπου, ὅπως αὐτή πραγμα­το­ποιεῖται μέ τήν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Μέ τόν τρόπο αὐτό ὁ ἀπό­στολος ἀφενός δίδει διέξοδο στά ἀδιέξοδα τῆς ἑλληνιστικῆς σκέψε­ως σχετικά μέ τήν ὑπέρβαση τοῦ θανάτου καί τήν ἕνωση μέ τόν Θεό, καί ἀφετέρου ἀνακαινίζει χριστο­κεντρικά τήν ἀνθρωπολογία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης.

Ἔχοντας ὑπόψη μας τό γενικό­τερο ἰδεολογικό πλαίσιο τῆς ἐπο­χῆς ἀκούσαμε τόν πρῶτο εἰσηγητή τῆς τρίτης συνεδρίας, ὁ ὁποῖος μᾶς ἀνέπτυξε τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο ὁ ἀπό­στο­λος Παῦλος προσλαμβάνει τό ἑλ­λη­νορωμαϊκό παρελθόν μέσω τῶν ἐπιγραφῶν καί ἄλλων λογο­τε­χνι­κῶν ἔργων καί ἔργων πολι­τισμοῦ καί συνομιλεῖ μαζί του, ἐπι­λέγο­ντας ἕνα εἶδος προσεγγίσεως, γνω­στῆς ἀπό αἰῶνες στά κλασικά γράμ­ματα ἀλλά ὄχι στούς χριστια­νούς. Ἔτσι εἰσάγει μία καινοτόμο μέθοδο, τήν ὁποία θά ἀξιοποιήσουν στούς ἑπόμενους αἰῶνες οἱ πατέ­ρες τῆς Ἐκκλησίας.

Οἱ δύο ἑπόμενες εἰσηγήσεις ἀφο­ροῦσαν ἀφενός στήν πρόσληψη τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου στήν ἑλ­ληνική λαϊκή παράδοση, γεγο­νός πού ἀποδεικνύει τή μεγάλη ἀπή­χηση τῆς προσωπικότητος καί τοῦ ἔργου τοῦ Μακεδόνος βασιλέως, καί ἀφετέρου στή θέση του στήν Παλαιά Διαθήκη.

Ὡς γνωστόν, στόν πρόλογο τοῦ Α´ βι­βλίου τῶν Μακκαβαίων ὑπάρχει ἀναφορά στόν Μέγα Ἀλέξανδρο καί στούς διαδόχους του, ἡ ὁποία ἐνέχει στοιχεῖα κριτικῆς, ἐνῶ ἕνα ξεχωριστό παράδειγμα κριτικῆς ἀπο­­τελεῖ ἡ διήγηση τῆς «Ἀνα­λή­ψεως» ἤ «Ἀνυψώσεως» τοῦ Με­γά­λου Ἀλεξάνδρου στή Μυθι­στο­ρία του, ἡ ὁποία ἀπεικονίζεται καί σέ πολλούς χριστιανικούς ναούς τόσο στόν ἑλληνικό ὅσο καί στόν εὐρωπαϊκό χῶρο.

Ἕνα ἄλλο ἐνδιαφέρον θέμα, τό ὁποῖο παρουσιάσθηκε ἀπό δύο εἰση­­γητές στή συνέχεια τοῦ Συνε­δρίου μας, ἦταν ἡ χρήση τῆς ἑλλη­νορωμαϊκῆς ρητορικῆς ἀπό τόν ἀπόστολο Παῦλο.

Πολλές φορές στίς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων ὁ ἀπόστολος Παῦ­λος παρουσιάζεται νά ὁμιλεῖ ὄχι μόνο στίς συναγωγές ἤ ἐνώπιον λαϊκοῦ ἐθνικοῦ ἀκροατηρίου, κηρύσσο­ντας τό Εὐαγγέλιο, ἀλλά καί ἐνώ­πιον Ρωμαίων ἡγεμόνων. Στούς λόγους αὐτούς, ὅπως διαπιστώσα­με, δέν παραλείπει νά ἀξιοποιεῖ τά διδάγ­ματα τῆς ρητορικῆς τέχνης τῆς ἐποχῆς του, τά ὁποῖα χρησιμο­ποιεῖ καί στίς ἐπιστολές του.

Ἐνδιαφέρουσα καί διδακτική ἦταν ἀκόμη ἡ σύγκριση τῆς γλώσ­σας τῶν παπύρων μέ τή γλώσσα τοῦ ἀποστόλου Παύλου, τήν ὁποία παρουσίασε ὁ δεύτερος εἰσηγητής, μέ βάση τή χρήση τῆς νομικῆς ὁρο­λογίας στίς ἐπιστολές του καί τήν ἀνασημασιοδότησή της.

Εἶναι φυσικό ὅτι δέν θά μποροῦσε νά λείπει ἡ τέχνη ἀπό τό Συνέδριό μας. Στήν τέχνη ἦταν, λοιπόν, ἀφιε­ρωμένες οἱ δύο τελευταῖες εἰση­γήσεις.

Ἡ πρώτη ἀφοροῦσε στή σχέση τῶν περίφημων προσω­πογραφιῶν τοῦ Φαγιούμ μέ τή βυζαντινή ἁγιο­γραφία. Οἱ πρῶτες ἐπιχειροῦν, ὅπως ἀκούσαμε, νά διατηρήσουν τήν ἀνάμνηση τοῦ ἀνθρώπου μετά θάνατον, ἐνῶ ἡ βυζαντινή ἁγιο­γρα­φία, ἀκολουθώ­ντας τήν Παύ­λεια διδασκαλία, ἀναπαριστᾶ τά πρόσωπα μέ τρόπο πού ὑπερβαίνει τή θνητότητα τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως.

Στή δεύτερη καί τελευταία εἰσή­γηση ἀπολαύσαμε μιά ἐνδιαφέ­ρου­σα ξενάγηση στά ἀρχαιολογικά εὑρήματα τῆς ἑλληνιστικῆς ἐπο­χῆς στήν Ἠμαθία, στόν τόπο ἀπό τόν ὁποῖο ξεκίνησε ὁ Μέγας Ἀλέ­ξανδρος, ὁ ὁποῖος ὑπῆρξε μαζί μέ τούς διαδόχους του καί τά κράτη τά ὁποῖα δημιουργήθηκαν μετά τόν πρόωρο θάνατό του ἡ ἀφετη­ρία τῆς ἑλληνιστικῆς ἐποχῆς. Κάποια ἀπό αὐτά θά ἔχουμε τήν εὐκαιρία νά θαυμάσουμε στή συνέ­χεια κατά τήν ξενάγησή μας στό Πολυκε­ντρι­κό Μουσεῖο τῶν Αἰγῶν.

Μέ ὅλες αὐτές τίς λαμπρές καί ἐπι­στημονικά ἄρτια τεκμη­ριωμέ­νες εἰσηγήσεις πού εἴχαμε τή χαρά νά ἀκούσουμε ἀπό τούς ἐκλεκτούς ὁμιλητές μας, οἱ ὁποῖοι τίμησαν μέ τήν παρουσία καί τή συμ­μετοχή τους τό ΚΘ´ Ἐπιστη­μονικό μας Συνέδριο πρός τιμήν τοῦ ἱδρυτοῦ τῆς τοπικῆς μας Ἐκ­κλησίας, ἁγίου ἐνδόξου ἀποστόλου Παύλου, ἀλλά καί τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, φθά­­σαμε μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ στό τέλος.

Αὐτή τήν ὥρα αἰσθάνομαι τήν ἀνάγκη νά εὐχαριστήσω θερμότα­τα ὅλους τούς ὁμιλητές γιά τίς ὡραιό­τατες εἰσηγήσεις τους, οἱ ὁποῖες, πιστεύω, ὅτι θά ἀποτελέ­σουν, ὅταν θά τυπωθοῦν, ἕνα ση­μα­ντικό βιβλίο ἀναφορᾶς γιά τόν ἀπόστολο Παῦλο καί τή συμβολή τῆς ἑλληνιστικῆς κληρονομιᾶς στό ἔργο του.

Ὅπως κάθε χρόνο ἔτσι καί φέτος δέν εἶναι δυνατόν νά κλείσουμε τό Συνέδριό μας χωρίς νά παρουσιά­σουμε τόν τόμο τῶν Πρακτικῶν τοῦ περσινοῦ, τοῦ ΚΗ´ Συνεδρίου, μέ θέμα «Ὁ ἀπόστολος Παῦλος καί ἡ δια­χείριση τῶν κρίσεων», τό ὁποῖο πραγματοποιήθηκε μέ ἀφορμή τήν ἐπέτειο τῶν 100 χρόνων ἀπό τή Μικρασιατική καταστροφή καί τῶν 200 χρόνων ἀπό τό Ὁλοκαύ­τω­μα τῆς Ναούσης καί τῆς Μονῆς τῆς Παναγίας Δοβρᾶ. Ὁ τόμος εἶναι μάλιστα ἀφιερωμένος στόν ἀείμνηστο καθηγητή καί μέλος τῆς Ἐπιστημονικῆς Ἐπιτροπῆς Ἰωάννη Γαλάνη.

Τά Πρακτικά τοῦ φετινοῦ Συνεδρίου θά εἶναι ἀφιερωμένα στή μνήμη τοῦ τελευταίου Προέδρου, τοῦ ἀειμνήστου Ἰωάννη Καραβιδόπουλου, ὁ ὁποῖος συμμετεῖχε στήν προετοιμασία τοῦ Συνεδρίου, ἀλλά δυστυχῶς δέν τόν ἔχουμε κοντά μας, καί ὁ ὁποῖος ἐπί 29 χρόνια μέ τό ἐπιστημονικό του κύρος καί τήν ἀγάπη του πρός τόν ἀπόστολο Παῦλο καί τήν Ἱερά μας Μητρόπολη ἐργάσθηκε ἀκάματα καί προσέφερε πολλά γιά τήν ἑδραίωση τοῦ θεσμοῦ αὐτοῦ τῶν Ἐπιστημονικῶν συνεδρίων τῶν Παυλείων. Ἄς εἶναι ἡ μνήμη καί τῶν δύο αἰωνία.

Κλείνοντας, θέλω νά ἐκφράσω γιά ἄλλη μία φορά τίς εὐχαριστίες μου πρός ὅσους μέ ποικίλους τρό­πους συνέβαλαν στή διοργάνωση, τήν πραγματοποίηση καί τήν ἐπι­τυχία τοῦ ΚΘ´ Συνεδρίου μας.

Ἐκφράζουμε τή βαθύτατη εὐγνω­μοσύνη μας πρός τήν Αὐτοῦ Θειο­τάτη Παναγιό­τητα, τόν Οἰκου­μενι­κό μας Πατριάρχη κ.κ. Βαρθο­λο­μαῖο, διότι ἐτίμησε τό Συνέδριό μας ἀποστέλλοντας ἐκ προσώπου του τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Σμύρ­νης κ. Βαρθολομαῖο, ὁ ὁποῖος ἀνέγνωσε καί τό σεπτό Πατριαρχικό μήνυμα καί μᾶς μετέφερε τήν πατρική του εὐχή καί τήν Πατριαρχική του εὐλογία.

Ὁλόθυμες εὐχαριστίες ἀπευθύ­νου­­με καί πρός ὅλους τούς Μακα­ριωτά­τους Προκαθημένους τῶν πρεσβυ­γενῶν καί νεωτέρων Πα­τριαρ­­χείων καί τῶν Αὐτοκεφάλων Ἐκ­κλησιῶν γιά τήν ἀποστολή τῶν Σεβασμιωτάτων καί Θεοφιλεστά­των ἐκπροσώπων τους καί τῶν σεπτῶν μηνυμάτων τους.

Θερμότατες εὐχαριστίες ἀνήκουν στήν Ἐπιστημονική Ἐπιτροπή τοῦ Συνεδρίου μας γιά τόν κόπο τῆς προ­ετοιμασίας καί τῆς ἐπιλογῆς τῶν θεμάτων καί τῶν ὁμιλητῶν, τήν Ὀργανωτική Ἐπιτροπή γιά τή μέρι­μνά της, ὥστε τό Συνέδριό μας νά διεξαχθεῖ ἀπρόσκοπτα καί μέ ἐπιτυχία, καί περισσότερο ἀπό ὅλους τούς ἐλλογιμωτάτους καί ἐκλεκτούς ὁμιλητές μας, χωρίς τούς ὁποίους δέν θά μποροῦσε νά πραγματοποιηθεῖ τό Συνέδριο.

Θά ἤθελα ἀκόμη νά ἐκφράσω τίς εὐχαριστίες μου πρός τόν Δῆμο Βε­ροίας, τόν Δήμαρχό μας καί τό Διοι­κητικό Συμβούλιο τοῦ «Χώρου Τεχνῶν» καί τῆς «Ἀντωνιαδείου Στέγης», γιά τήν εὐγενῆ φιλοξε­νία πού μᾶς προσέφεραν, καί πάντα μᾶς προσφέρουν, μέ τήν παραχώρηση τῆς ὡραίας αἰθούσης γιά τό Συνέδριό μας.

Θέλω ὅμως νά εὐχαριστήσω ἰδιαι­τέρως τήν Προϊσταμένη τῆς Ἐφο­ρίας Ἀρχαιοτήτων Ἠμαθίας, κυρία Ἀγγελική Κοτταρίδη, ἡ ὁποία ὄχι μόνο συμμετεῖχε στό Συνέ­δριο, ἀλλά ἔχει τήν καλωσύνη νά ἀναθέσει στούς συνεργάτες της νά μᾶς ξεναγήσουν στή συνέχεια στό νέο, θαυμάσιο Πολυκεντρικό Μου­σεῖο τῶν Αἰγῶν, πού εἶναι δικό της, θά μποροῦσα νά πῶ, δημιούργημα.

Εὐχαριστῶ τέλος ἀπό καρδίας ὅλους ὅσους συμμετεῖχαν καί τίμη­σαν μέ τήν παρουσία τους τό Συνέ­δριο καί τόν πρωτοκορυφαῖο ἀπό­στολο Παῦλο: τούς ἄρχοντές μας, πολι­τικούς καί στρατιωτικούς, τούς κληρικούς μας, τούς μονα­χούς καί τίς μοναχές καί τόν εὐσε­βῆ καί πιστό λαό τῆς Ἠμαθίας, καί ἀκόμη τόν ἐκκλησιαστικό τηλεο­πτι­κό σταθμό 4Ε, γιατί καί φέτος κάλυψε τό Συνέδριο καί θά καλύ­ψει καί τίς λατρευτικές ἐκδηλώ­σεις πρός τιμήν τοῦ μεγίστου ἐν ἀποστόλοις ἀποστόλου Παύλου, μεταδίδοντας ἀπό ἐδῶ, ἀπό τή Βέ­ροια, τό μήνυμά του σέ ὅλον τόν κό­σμο· ἀπό τή Βέροια, ἡ ὁποία τιμᾶ αὐτές τίς ἡμέρες μαζί μέ τόν ἱδρυτή καί διδάσκαλό της ἐν τῇ πίστει καί τόν ὑμνητή του καί νέο ἅγιο τῆς Ἐκκλησίας μας, ὅσιο Γεράσιμο τόν Ὑμνογράφο, τόν Μικραγιαν­να­νί­τη, καθώς φέτος συμπληρώνονται καί 120 χρόνια ἀπό τή γέννησή του.

Ὁ τελευταῖος λόγος ἀνήκει δικαι­ω­ματικά στόν αἴτιο τοῦ Συνεδρίου, στόν μέγα ἀπόστολο Παῦλο, πού ὡς σκεῦος ἐκλογῆς ἀκολούθησε τόν δρόμο τόν ὁποῖο εἶχε χαράξει ὁ Θεός διά τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου καί ἦλθε στήν περιοχή μας καί μᾶς φώτισε μέ τό φῶς τῆς θεογνωσίας. Καί γι᾽ αὐτόν τόν οὐρανοβάμονα ἀπόστολο, τόν ἀπόστολο τῶν Ἐθνῶν καί τῆς Ἠμαθίας, ἄς μοῦ ἐπιτραπεῖ νά ἐπαναλάβω τούς δικούς του λόγους, μέ τούς ὁποίους ἀρχίσαμε τό Συνέδριό μας: «Δόξα καί τιμή καί εἰρήνη παντί τῷ ἐργα­ζομένῳ τό ἀγαθόν».

Σέ αὐτόν, τόν δικό μας Ἀπόστολο, ἀνήκει καί θά ἀνήκει μετά Θεόν ἡ δόξα καί ἡ τιμή μας στούς αἰῶνες.